Kuvarsit

KUVARSİT

1.1. Tanım ve Sınıflama 

Kuvarsit; genel olarak kuvars kumu tanelerinin, silisten meydana gelmiş bir çimento ile birbirlerine çok sağlam şekilde bağlanmalarıyla oluşmuş bir kayaç olup, sedimanter ve metamorfik olmak üzere 2 çeşidi mevcuttur. 

Kuvarsitin kimyasal bileşimi, kuvars, kumtaşı (kuvarslı gre) ve kuvars kumu gibi SiO 2 olup, ancak kuvarsit içerisinde çeşitli miktarlarda feldspat, mika, kil, manyetit, hematit, granat, rutil, kireçtaşı v.b. bulunabilir. Bileşiminde % 95'den fazla SiO 2 bulunan kuvarsitlere "Ortokuvarsit" denilmekte olup, sanayide genellikle ortakuvarsitler kullanılmaktadır. 

Kuvarsit direnci çok, sağlam ve aşındırıcı kayaçtır. Bu nedenle istihracı ve öğütülmesi oldukça güç ve pahalıdır. Bu sebeple de kuvarsit üretimi, aynı kimyasal bileşimde bulunan kuvars kumu ve kumtaşından (kuvarslı gre), ayrıca daha saf olan kuvarstan, sonra tercih edilmektedir. 

Kuvarsitler SiO 2 içeriği yüksek ve demir içeriği % 0,4'den az olması durumunda cam ve seramik sanayiinde kullanılabilmektedir. Ayrıca refrakter (silika tuğla), metalürji (demir ve ferrokrom), inşaat (hafif gazbeton yapı elemanları üretimi) sanayiinde de çeşitli amaçlarla kuvarsit kullanılmaktadır. 

1.2. Sektörde Faaliyet Gösteren Uluslararası Organizasyonlar 

Sektörde faaliyet gösteren başlıca uluslararası organizasyonlar Arjantin, Avusturya, Belçika, Macaristan, Güney Afrika Cumhuriyeti, İspanya ve Norveç gibi ülkelerde bulunmakta olup, bunlar kuvarsitle birlikte kuvars ve kuvars kumu ithalat ve ihracatıyla uğraşmaktadır. 

2. DÜNYADA MEVCUT DURUM 

2.1. Rezervler 

Dünya kuvarsit rezervleri konusunda bilgi sağlanamamıştır. Genellikle tüm ülkelerde geniş kuvarsit rezervleri bulunmaktadır. 

2.2. Tüketim 

2.2.1. Tüketim alanları 

Kuvarsit; kuvars, kuvars kumu, ve kuvarslı grenin kullanıldığı tüm alanlarda kullanılabilir. Başlıca tüketim alanları, cam, seramik, boya, detarjan, dolgu, hafif gazbeton yapı elemanları (Ytong), silika tuğla ve ferrosilisyum üretiminde, hammadde olarak, ayrıca ferrokromun ara ürünü olan silika ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayiinde yüksek fırınlarda asit-baz dengesinin sağlanmasında tüketilmektedir. 

2.2.2. Tüketim miktar ve değerleri 

Uluslararası istatistiklerde kuvars kumu, kuvars, kumtaşı (kuvarslı gre) ve kuvarsit tüketimleri tek kalemde belirtildiğinden, kuvarsitin dünya tüketimi hakkında bilgi sağlanamamıştır.


2.3. Üretim 

2.3.1. Üretim yöntemi ve teknoloji 

Kuvarsit tüm dünyada açık işletme yöntemiyle ve iş makinalarıyla üretilmekte olup, delme, patlama, kırma ve öğütme işlemlerinden geçirilerek kullanılmaya hazır hale getirilmektedir. 

2.3.2. Ürün standardı 

Kuvarsit kullanılacağı sektöre göre ayrı ayrı standartlarda işlenmektedir. 

Örneğin: 
Cam Sanayii: SiO 2 miktarı en az % 96, Fe miktarı % 0,4'den daha az 
Gazbeton (Ytong) üretimi: SiO 2 miktarı en az % 90, Fe miktarı en çok % 2 

Demir Çelik Sanayii: SiO 2 miktarı en çok % 95 
Ferro Krom üretimi: SiO 2 miktarı en az % 96 olmalıdır. 

Ayrıca kuvarsit parça büyüklüğü de kullanılacağı yere göre değişmektedir. 

2.3.3. Sektörde üretim yapan önemli kuruluşlar 

Dünyada kuvarsit üretiminde öne geçmiş ülkeler ve kuruluşlarla ilgili bilgi bulunamamıştır. Ancak Avrupa'daki önemli üretici ülkeler ve üretim miktarları 2.3.5. bölümünde belirtilecektir. 

2.3.4. Üretim miktar ve değerleri 

Avrupa'da kuvarsit üretimi yapan 8 ülkenin 1986-1990 yılları arasında üretim muktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. (1000 ton olarak

                          Avrupa kuvarsit üretimi                  

Yıllar Sırasıyla       1986    1987    1988   1989    1990

Avusturya              196      196      167     263      249      

Almanya                 339      290      297     300     283    

Macaristan              33       30         42      24       31      

İtalya                       250     250       250    250     250    

Norveç                    800     800       800    800      800    

Portekiz                  600     600       568    600      575    

İspanya                   774     910       715    715      700  

İsveç                       1425   1317    1220   1200    1200  

Yugoslavya             239      260     226     183      172    

2.4. Uluslararası Ticaret 

2.4.1. Ticarette etkin uluslararası kuruluşlar 

Dünya kuvarsit ticaretindeki etkin uluslararası kuruluşlar başlıca Belçika ve İspanya'dadır. . 
2.4.2. İthalat-ihracat 

Dünya ithalat-ihracat istatistiki yayınlarında, kuvarsit, kuvars, kuvars kumu ve kuvarslı gre tek kalemde belirtilmekte olup, kuvarsitle ilgili ithalat-ihracat rakamları bilinmemektedir. 

2.4.3. Fiyatlar 

Dünya kuvarsit fiyatı kuvarsitin bileşimine, öğütme sonrası tane iriliğine göre değişmekte olup, Batı Avrupa pazarında 8-10 Sterlin/ton FOB civarında olmuştur. 

2.5. İstihdam 

Dünya kuvarsit üretimindeki istihdam sayıları bilinmemektedir. 

2.6. Çevre Sorunları 

Kuvarsit üretiminde önemli bir çevre sorunu doğmamaktadır. Ancak özellikle öğütme sırasında ortama serbest kuvars kristalleri çıkması nedeniyle silikoz tehlikesine karşı ıslak öğütme yapılmalıdır. 
3. TÜRKİYE'DE DURUM 







3.1. Ürünün Türkiye'de Bulunmuş Şekilleri 

Türkiye'deki kuvarsitler uluslararası kuvarsit niteliğine uygun sedimanter ve metamorfik kayaçlar halinde bulunmaktadır. 

3.2. Rezervler 

Türkiye'de MTA Genel Müdürlüğü'nce tespit edilen kuvarsit rezervi 6 372 235 000 tondur. Bu rezervin dağılımı ise aşağıda gösterildiği gibidir. 

TABLO 2. Türkiye kuvarsit rezervleri dağılımı

Antalya (Gazipaşa, Kalekaldıran, Meler) 
3 750 000 ton (Muhtemel) 
Zonguldak (Alaplı, Şapçaköy) 
755 000 000 ton (Gör+Muh.) 
Kastamonu (Daday) 
301 000 000 ton (Mümkün)
 
İstanbul (Beykoz) 
60 000 ton (Mümkün) 
Adana (Feke, Saimbeyli, Horzum) 
1 220 000 000 ton (Gör+Muh.) 
Yozgat (Çomakdağı) 
 4 016 925 000 ton (Gör+Muh.) 
Denizli (Şirinköy) 
72 500 000 ton (Gör+Muh.) 

Türkiye'de MTA tarafından tespit edilen kuvarsit rezervlerin dışında çeşitli kuruluş ve kişilerce maden ruhsatı alınmış (3 adet arama, 9 adet önişletme, 44 adet işletme) toplam 56 kuvarsit sahası bulunduğu tespit edilmiştir. 
3.3. Tüketim 

3.3.1. Tüketim Alanları 

Kuvarsit; cam, seramik, refrakter (silika tuğla), boya, deterjan, hafif gazbeton yapı elemanı (Ytong), ferrosilisyum, ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayiinde kullanılmaktadır. 

3.3.2. Tüketim Miktar ve DeğerleriBelirtilen 6 önemli kuvarsit tüketicisinin toplam kullanma miktarları ise yaklaşık olarak; 
                                                                                                             
417 912 ton                                                       1988

373 719 ton                                                       1989

359 130 ton                                                       1990

285 214 ton                                                       1991
322 494 ton                                                       1992


3.4. Üretim 

3.4.1. Üretim Yöntemi ve Teknoloji 
Kuvarsit tüm sahalarımızda, açık ocak işletmesi olarak patlayıcı madde ve iş makinaları kullanılarak üretilmektedir. Üretilen kuvarsit daha sonra kırma ya da kırma+öğütme işlemlerinden geçirilmektedir. 

3.4.2. Ürün Standardı 

Kuvarsit kullanılacağı sektörlere göre ayrı ayrı standartlarda istenmektedir. Bu standartların bazıları (tüvenan cevherde) aşağıda verilmiştir.. 

Cam Sanayii: SiO 2 min % 96, Fe 2 O 3 max % 0,4. Al 2 O 3 max % 2, CaO+MgO max % 0,25, en büyük parça 25x25 cm;. 

Hafif gazbeton (Ytong) üretimi: SiO 2 min % 90, Fe 2 O 3 max % 2. Al 2 O 3 max % 3, en büyük parça 8x8 cm; 
Ferrokrom üretimi: SiO 2 min % 96, Fe 2 O 3 max % 1,5. Al 2 O 3 max % 1,5, en büyük parça 15x15 cm; 

Demir Çelik Sanayii: SiO 2 min % 91, Fe 2 O 3 Al 2 O 3 max % 2, en büyük parça 3,8x3,8 cm'dir. 

3.4.3. Sektörde Üretim Yapan Önemli Kuruluşlar 
Türkiye'deki kuvarsit üretimi yapan önemli kuruluşların hepsi ürettikleri kuvarsiti kendi fabrikalarında tüketmektedirler. Bunlar yukarıdaki bölümlerde de belirtildiği üzere : 

1- Anadolu Cam Sanayi A.Ş. 
2- Türk Ytong Sanayi A.Ş. 
3- İskenderun Demir Çelik Fabrikası Müessesesi 
4- Etibank Antalya Elektrometallurji San. İşl. Müessesesi 
5- Karabük Demir Çelik Fabrikası Müessesesi'dir. 

Sektördeki diğer üreticilerden bazıları ise; 

Ak-İş Maden ve Tic.Ltd.Şti. (Aydın), Özmaden Maden ve Tic.Ltd.Şti (Çanakkale)'dir.